- Viêm da do demodex là gì?
Viêm da do Demodex (Demodicidosis) là bệnh lý gây nên bởi một loại côn trùng chân khớp kí sinh với số lượng lớn ở nang lông, tuyến bã, vảy da ở người và súc vật.
Có 65 loài Demodex, nhưng thường có 2 loại ký sinh trên người là Demodex folliculorum (thường ký sinh ở nang lông) và Demodex.brevis (ký sinh ở ống tuyến bã nối cổ nang lông)
Chất bã nhờn trên da người là nguồn thức ăn của chúng
Vòng đời trung bình của Demodex khoảng 2 tuần. Sau khi thụ tinh trên bề mặt da, chúng chui sâu vào nang lông, tuyến bã và đẻ trứng ở đó. Con trưởng thành sống khoảng 5-6 ngày, có thể di chuyển trên bề mặt da và thường vào ban đêm. Sau khi chết, xác của chúng thường hóa lỏng và lắng đọng trong da.
Demodex dễ dàng lây truyền từ người này qua người khác qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp qua các vật dụng hằng ngày như gối, khắn tắm…
2. Đặc điểm lâm sàng của viêm da do demodex như thế nào?
Có thể quan sát thấy 2 biến thể lâm sàng: Demodex nguyên phát và Demodex thứ phát
- Demodex nguyên phát:
- Khởi phát muộn, thường sau 40 tuổi
- Vị trí: ở mặt đặc biệt quanh các hốc tự nhiên (quanh miệng, mắt, tai)
- Phân bố: thường không đối xứng, bờ tổn thương không đều, tạo thành đám, có tổn thương vệ tinh
- Gần nang lông
- Không có triệu chứng hoặc ngứa nhẹ
- Triệu chứng kinh điển của trứng cá đỏ như đỏ da, giãn mạch không rõ ràng.
Phân loại
| Tên gọi | Tên gọi khác | Đặc điểm lâm sàng |
| Viêm nang lông vảy phấn (Pityriasis folliculorum) | Spinulate demodicosis | Tổn thương chủ yếu là vảy mỏng, màu hơi trắng hoặc hơi vàng, sờ thô ráp như giấy ráp ở vùng nang lông (nhất là vùng da dầu) có thể kèm hoặc không dát đỏ nhạt hoặc viêm nhẹ Thường gặp ở phụ nữ trung niên ít có thói quen rửa mặt nhưng trang điểm nhiều và chất rửa dạng cream |
| Demox dạng trứng cá đỏ. Demodex giống viêm da quanh miệng/quanh mắt/quanh tai | Demodex dạng sẩn mủ, Demodex viêm da quanh miệng, quanh mắt, quanh tai | Tổn thương là sẩn mủ thường ở trên mặt quanh miệng, mắt, tai. Kích thước nhỏ hơn trứng cá đỏ Có thể kèm theo vảy ở nang lông, ngứa Phân bố thường không đối xứng Thường không có đỏ da dai dẳng (Khác với trứng cá đỏ triệu chứng đỏ da dai dẳng hay gặp) |
| Demodex áp xe | Demodex cục, nang/bọc | Tổn thương là cục, nang hoặc bọc lớn chứa mủ Phân bố không đối xứng |
- Demodex thứ phát: khởi phát sớm, phân bố mặt và thân mình lan
toả phản ứng viêm mạnh hơn. Tiền sử có các đặc điểm bệnh lý nền như viêm da quanh miệng hoặc trứng cá đỏ.
3. Chẩn đoán viêm da do Demodex như thế nào?
Chẩn đoán Demodex nguyên phát khi có đủ 3 tiêu chuẩn dưới đây:
- Không có bệnh lý viêm da trước đó hoặc xảy ra đồng thời như trứng cá, trứng cá đỏ,…
- Tăng bất thường về số lượng Demodex, xác định tại thời điểm có tổn thương đang hoạt động (> 5 Demodex/cm²)
- Lui bệnh sau khi được điều trị bằng thuốc diệt Demodex tại chỗ/toàn thân (không phải bằng KS có hoạt tính chống viêm như cycline, macrolide).
4. Dermoscopy trong chẩn đoán viêm da do demodex
Có nhiều phương pháp xét nghiệm tìm Demodex như:
- Tìm Demodex ở vảy da soi trong KOH 20%: nhận định kết quả soi tìm Demodex dưới kinh hiển vi; độ tập trung của Demodex ≥ 5 con trên 1 vi trường có độ phóng đại thấp Demodex là căn nguyên gây bệnh.
- Tìm Demodex bằng cách nặn chất bã, soi trong dầu thực vật: nhận định kết quả dưới kinh hiển vi quang học, có thể quan sát được sự chuyển động của Demodex rất sinh đôngj.
- Sinh thiết bề mặt da tiêu chuẩn (SSSB – Standardized skin surface biopsy technique)
- Soi Dermoscopy tìm Demodex là phương tiện hỗ trợ chẩn đoán nhanh:
- Dermoscopy ( dermatoscopy, dermatoscope) là thiết bị quang học cho phép thăm khám các lớp nông của da (thượng bì, trung bì nông) với độ phóng đại từ 10 đến hàng trăm lần. Dưới Dermoscope: thấy hình ảnh “đuôi”, “lỗ mở nang lông.
5. Điều trị
Việc điều trị hiện nay chỉ dựa vào những báo cáo riêng lẻ, ít bằng chứng. Các loại thuốc được dùng bao gồm:
- Kem bôi permethrin 5% hoặc uống ivermectin . Các lựa chọn điều trị bổ sung bao gồm sulfur tại chỗ và metronidazole đường uống .
- Permethrin tại chỗ có thể được bôi toàn mặt trước khi đi ngủ và rửa sạch sau 8 đến 14 giờ.
- Ivermectin uống có thể được dùng làm hai liều 200 mcg/kg cách nhau một tuần.
- Kết quả của một thử nghiệm ngẫu nhiên cho thấy liệu pháp phối hợp ivermectin đường uống và metronidazole đường uống hiệu quả hơn trong việc giảm số lượng Demodex so với đơn trị liệu bằng ivermectin đường uống.
6. Kết luận
Demodex là loại kí sinh trùng thường gặp, biểu hiện lâm sàng không đặc hiệu việc chẩn đoán sớm bệnh da do Demodex giúp tăng hiệu quả điều trị bệnh, tiết kiệm chi phí.
Tài liệu tham khảo:
- ” Human demodicosis: revisit and a proposed classification” W. Chen and G. Plewig 2014
- “Usefulness of dermoscopy in the diagnosis and monitoring treatment of demodicidosis” Paula Friedman, Emilia Cohen Sabban , Horacio 2017
- “Demodex Mite Density Determinations by Standardized Skin Surface Biopsy and Direct Microscopic Examination and Their Relations with Clinical Types and Distribution Patterns” Chul Hyun Yun, Jeong Hwan Yun1 , Jin Ok Baek, Joo Young Roh, Jong Rok Lee. 2017
- “Infectious folliculitis” Jeremy D Jackson, MD 2023
Phòng khám da liễu Thanh Tâm – Số 6, ngõ 92 Trương Định, Hai Bà Trưng, Hà Nội
Website: https://pkdalieuthanhtam.com/
Hotline/Zalo: 0919050066
